Ανορθολογικότητα ή ποιος φοβάται τον αράπη;

Ο φιλόσοφος της επιστήμης Paul Feyerabend έγινε γνωστός για την αποκαλούμενη “αναρχική” του θεώρηση της νεωτερικής επιστήμης, λόγω της απόρριψης εκ μέρους του της αξίας καθολικών μεθοδολογικών κανόνων και της θέσης του ότι η επιστήμη πρέπει να διαχωρίζεται αυστηρά από το κράτος. Στο δοκίμιό του “Ανορθολογικότητα ή ποιος φοβάται τον αράπη;” ο Feyerabend υποστηρίζει προκλητικά ότι στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, σε αντίθεση με το χειραφετητικό πρόταγμα του Διαφωτισμού που ήθελε τους ανθρώπους να κατακτούν την έξοδό τους από μια κατάσταση κηδεμονίας του νου τους, οι άνθρωποι παραμένουν κηδεμονευόμενοι στον τρόπο σκέψη τους, διότι, αν τολμήσουν να αμφισβητήσουν την κυρίαρχη επιστημονική ορθολογικότητα, τους επισείεται ως “μπαμπούλας” η μομφή του ‘ανορθολογισμού”. Κατά τον Feyerabend , η θλιβερή αυτή κατάσταση, που συνδέεται όχι μόνο με την επιστήμη αλλά και με το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, θα πρέπει να μας κάνει να αναρωτηθούμε μήπως οι δυτικές κοινωνίες αποτίναξαν την τυραννία της θρησκείας μόνο και μόνο για να την αντικαταστήσουν με την τυραννία της επιστήμης.

“Πριν από όχι και τόσο πολύ καιρό, αν διατυπωνόταν για κάποιον η κατηγορία ότι ήταν άθεος, την έπαιρναν πολύ στα σοβαρά ακόμη και άνθρωποι που είχαν κριτική στάση απέναντι στην κυρίαρχη ιδεολογία. Με τον ίδιο τρόπο, μόνο λίγοι σήμερα μπορούν να αντισταθούν στην υπνωτιστική δύναμη που ασκούν λέξεις όπως ‘ορθός λόγος’, ‘αλήθεια’, ‘επιστημονικότητα’, παρόλο που δεν μπορεί να μας πει σχεδόν κανένας τι είναι αυτά τα πράγματα, τι είναι η αλήθεια, τι είναι ο ορθός Λόγος και τι είναι αυτό που καθορίζει την επιστημονική συμπεριφορά”. Paul Feyerabend