Αγροτικότητα, κοινωνία και χώρος

Με αφορμή ένα διεθνές συνέδριο αφιερωμένο στη μνήμη του διακεκριμένου ερευνητή κοινωνιολόγου Στάθη Δαμιανάκου, έλληνες και γάλλοι συνεργάτες, φίλοι και μαθητές του συναντώνται στον παρόντα τόμο με κείμενα που αναφέρονται στη ζωή και το έργο του ακαταπόνητου μελετητή της ελληνικής υπαίθρου και συνεχίζουν τον διάλογο πάνω στα πλούσια, πολυδιάστατα και συχνά προκλητικά πορίσματά του.

Η κατανόηση του αγροτικού κόσμου, και ειδικότερα της διαλεκτικής της αντίστασης και ενσωμάτωσής του στην αστική νεοελληνική κοινωνία της μεταπολεμικής περιόδου, αποτέλεσε τη βασική κατεύθυνση των ερευνών του Δαμιανάκου. Ένας άλλος τόμος, που εκδόθηκε το 2007 από το “Πλέθρον” με επιμέλεια εκλεκτών ανθρωπολόγων, εστιάζει στη δεύτερη ερευνητική κατεύθυνση του Δαμιανάκου, τη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού.

Στο λυκαυγές του 20ού αιώνα, στην εποχή της μετα-γεωργικής υπαίθρου και της διαρκώς εντεινόμενης και μετασχηματιζόμενης ώσμωσης μεταξύ αστικού και αγροτικού χώρου, ποιο είναι το περιεχόμενο και πώς εκδηλώνεται, φθίνει ή μεταλλάσσεται η “αγροτικότητα” στην ελληνική κοινωνία;

Το ερώτημα αυτό συγκροτεί τον ρητό ή λανθάνοντα άξονα προβληματισμού στη συλλογή δοκιμίων του παρόντος τόμου. Οι απαντήσεις σ’ αυτό το ερώτημα απαιτούν την άρθρωση των επεξεργασιών της μεταπολεμικής αγροτικής κοινωνιολογίας με τα σημερινά δεδομένα, ερωτήματα και εργαλεία κατανόησης της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας της πληροφόρησης και της πολυπολιτισμικότητας.

Αμφιλεγόμενη, δυσπρόσιτη και πολυσήμαντη, η έννοια της αγροτικότητας αποτελεί κεντρικό πυρήνα στο έργο του Δαμιανάκου, ενώ παραμένει κύρια αναλυτική μεταβλητή, διεθνώς και στην Ελλάδα, λόγω της διαρκώς αποδεικνυόμενης ερμηνευτικής γονιμότητάς της.

Τελικά, βρισκόμαστε ένα μόλις βήμα μετά τον υπέροχο γρίφο του ύστερου Δαμιανάκου, ο οποίος, αντί του προαναγγελθέντος “τέλους των χωρικών”, μαρτυρά τον “θρίαμβο του χωρικού” στην Ελλάδα. Όμως, τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει αυτό για εμάς σήμερα;