Εαυτούς και αλλήλους

Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στον εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου Εϋνάρδου (12 Δεκεμβρίου 2017 – 3 Μαρτίου 2018).

Στον παρόντα τόμο συγκεντρώνονται τα περισσότερα από τα περίπου 400 εκθέματα (λάδια, σχέδια, γλυπτά, χειρόγραφα και φωτογραφίες). Τα ζωγραφικά και γλυπτά έργα είναι, κατά κύριο λόγο, προσωπογραφίες τις οποίες φιλοτέχνησαν σημαντικοί Έλληνες καλλιτέχνες του 20ού αιώνα (Θ. Απάρτης, Δ. Διαμαντόπουλος, Φ. Κόντογλου, Γ. Μπουζιάνης, Γ. Παππάς, Γ. Μόραλης, Γ. Τσαρούχης, L. de Nobili, Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γ. Λάππας, Τ. Μαντζαβίνος, Γ. Μαυροείδης, Μ. Μπιτσάκης, Χ. Μπότσογλου, Δ. Μυταράς, Θ. Παπαγιάννης, Ε. Σακαγιάν, Ν. Στεφάνου, Β. Φωτόπουλος, Γ. Ψυχοπαίδης). Συνολικά πρόκειται, όπως γράφει ο Ν. Π. Παΐσιος στον επίλογό του, για μια «κρυπτική αυτοβιογραφία», καθώς εδώ διασώζονται πρόσωπα και επιρροές που συνάντησε ο Φωτόπουλος στη μακρά και γόνιμη πορεία του. Επιπλέον, “ο Φωτόπουλος εισάγει, προς συζήτηση και αναστοχασμό, στη νεοελληνική ιστοριογραφία της τέχνης την εικόνα του καλλιτέχνη ως αυτόνομο θέμα”, καθώς “η μεγάλη πλειονότητα των έργων στο Εαυτούς και Αλλήλους αφορά προσωπογραφίες και αυτοπροσωπογραφίες ζωγράφων ή γλυπτών (οι συγγραφείς και οι λόγιοι αποτελούν μια μικρή, αλλά ευνοημένη από τον Φωτόπουλο, μειοψηφία)”.

Η επιλογή των προσώπων κάθε άλλο παρά τυχαία είναι, όπως προκύπτει από τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος ο Διονύσης Φωτόπουλος συστήνει τα έργα: “Είναι οι φίλοι, είναι εκείνες οι φυσιογνωμίες των ανθρώπων που συνάντησες ή ονειρευό­σουν να συναντήσεις, τα βλέμματά τους που έλεγαν πολλά, είναι οι ιδέες που αναστατώνουν το μυαλό και που σπρώχνουν στην αναζήτηση καινούριας οπτικής στη ζωή και στην τέχνη, είναι η διαφώτιση, οι αγώνες για έναν καλύτερο κόσμο, για μια καλύτερη πατρίδα, για ελευθερία, για πιο τρελά όνειρα. Είναι οι δάσκαλοι μέσα κι έξω απ’ τη Σχολή, οι τυχαίες συναντήσεις με ελεύθερα μυαλά, είναι οι διαφωνίες με τους συμμαθητές, είναι η χαρά του ανοίγματος της σκέψης, το όνειρο του έρωτα, η συμπόρευση της φιλίας, η ποίηση και η μουσική. Ήμουνα τυχερός γιατί τα είχα όλα αυτά, έκανα ό,τι μπορούσα, ο καθένας άξιος της μοίρας του”.