Έλληνες και εν δυνάμει Έλληνες

Η ελληνική μειονότητα της Αλβανίας είναι περισσότερο γνωστή μέσω των ελληνοαλβανικών αντιπαραθέσεων, όπως εμφανίζονται κάθε φορά στα ΜΜΕ. Κατ’ ουσίαν όμως είναι μία άγνωστη κοινότητα, πλαισιωμένη ιστορικά από εκατέρωθεν δοξασίες εθνικιστικής συσκότισης και τις αναντιστοιχίες μεταξύ δύο διαφορετικών ιστορικών διαδικασιών εθνικής συγκρότησης: της ελληνικής θρησκευτικής και της αλβανικής γλωσσικής. Εξίσου άγνωστες είναι και οι πολιτικές που άσκησε το ελληνικό κράτος από τη δεκαετία του 1990. Στον τόμο περιγράφονται οι μεταβολές που επήλθαν στην κοινότητα μετά την πτώση του χοτζικού καθεστώτος και οι πολιτικές της ελληνικής πλευράς, οι οποίες επηρέασαν τη φυσιογνωμία της μικρής πλέον μειονότητας που εξακολουθεί να ζει στην Αλβανία.
Εξετάζεται η πολιτική ρητού ή λανθάνοντος αλυτρωτικού περιεχομένου που ασκήθηκε το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1990 από την Ελλάδα, καθώς και η προσπάθεια συμπερίληψης στη μειονότητα κάποιων κοινοτήτων ορθόδοξων Αλβανών και πολλών Βλάχων. Διερευνώνται ακόμη η σημασία και η πορεία του κόμματος που θεωρείτο ότι εκπροσωπεί τη μειονότητα, αλλά και η ελληνοαλβανική διένεξη στη Χιμάρα.
Η χορήγηση ειδικών αδειών διαμονής και εντέλει ιθαγένειας σε έναν αριθμό πολύ μεγαλύτερο απ’ όσους κατοικούσαν στους ελληνόφωνους οικισμούς ή προέρχονταν από αυτούς αποτέλεσε κομβικό σημείο των πολιτικών που ασκήθηκαν και λειτούργησαν εν είδει αυτοεκπληρούμενης προφητείας στις ελληνικές θεωρήσεις περί μίας μεγάλης μειονότητας από τη Χιμάρα έως την Κορυτσά. Κατέδειξαν δε τη σημασία που διατηρεί η θρησκευτική υπαγωγή ως κριτήριο συμπερίληψης στην εθνική κοινότητα. Σήμερα, η μεγάλη ελληνική μειονότητα, όπως την προσλάμβανε η ελληνική πλευρά, δεν βρίσκεται πλέον στην Αλβανία, όπως επεδίωκαν οι πολιτικές που ασκήθηκαν, αλλά στην Ελλάδα.
Η μειονότητα που εξακολουθεί να διαμένει στην Αλβανία φαίνεται ότι βρίσκεται σε διαδικασία απεγκλωβισμού από ένα σύνολο χαρακτηριστικών που επιφυλάσσουν για αυτήν οι ελληνικές προσλήψεις για τις εθνικές μειονότητες.