Η εφεύρεση του εστιατορίου

Με αφετηρία δύο εσκεμμένα αφελείς ερωτήσεις “Τι είναι ένα εστιατόριο;” και “Τι κάνει κανείς σε αυτό;” ξετυλίγεται η συναρπαστική διαδρομή ενός θεσμού που γεννήθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα από ένα φλιτζανάκι ευεργετικό ζωμό κρέατος και εξελίχθηκε στη γνωστή σε όλους επιχείρηση σίτισης. Για να παρακολουθήσουμε τη διαδρομή αυτή πρέπει να πάμε πίσω στα χρόνια πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, τον καιρό του Παλαιού Καθεστώτος, όπου στους “οίκους υγείας”, μέσα σε μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και νεωτερικότητας, φιλάσθενοι Παριζιάνοι περνούσαν τα βράδια τους ρουφώντας γουλιά γουλιά το ρεστοράν τους και επιδεικνύοντας την ευπαθή τους κράση και την αστική τους εκλέπτυνση. Ώσπου να γίνει συνώνυμο της γαστρονομικής έκρηξης και της μαγειρικής γαλλικής κουλτούρας του 19ου αιώνα, το “ρεστοράν” χρειάστηκε να ανακατευτεί με το επιχειρηματικό δαιμόνιο κάπου κυρίου Mathurin Roze de Chantoiseau, να περάσει μέσα από το ψιλό κόσκινο των κριτικών εστιατορίων και των ξένων περιηγητών, να προσφερθεί για άσκηση πολιτικής, να εμβαπτιστεί στην επαναστατική φλόγα, να καρυκευτεί με ερωτικά παραστρατήματα και πικάντικες συνευρέσεις και να σερβιριστεί τελικά ως αξιοθέατο της γαλλικής πρωτεύουσας.

Στη βραβευμένη ιστορική μελέτη της η Ρεμπέκα Λ. Σπανγκ διερευνά την εμφάνιση και την εξέλιξη του εστιατορίου, όχι απλά ως πολιτιστικού θεσμού, αλλά πολύ περισσότερο ως ενός νέου δημόσιου χώρου, ενός πεδίου πειραματισμού, όπου πέρα από τις ταχυδακτυλουργίες των γάλλων σεφ δοκιμάστηκαν κυρίως καινούργιες μορφές συμπεριφοράς που ξεπερνούσαν την προφανή δραστηριότητα του φαγητού. Με άλλα λόγια, για να φτάσουμε από το “αποκαταστατικό” της υγείας του 18ου αιώνα στο χώρο συνεστίασης του 19ου, χρειάστηκε να διαπιστωθεί στην πράξη ποιες συμπεριφορές ήταν αποδεκτές σε αυτούς τους ημι-ιδιωτικούς, ημι-δημόσιους χώρους και ποιες όχι. Σε αυτό ακριβώς το σταυροδρόμι μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας τοποθετεί η συγγραφέας το εστιατόριο και το φωτίζει ως τον πρώτο δημόσιο χώρο όπου οι άνθρωποι πήγαιναν για να βρεθούν κατ’ ιδίαν.