Ιστορία και σημειωτική

Ο Ουσπένσκι στην Ιστορία και Σημειωτική παρουσιάζει τις θεωρητικές του υποθέσεις για το σημειωτικό μοντέλο της ιστορίας: την ιστορία ως αφήγηση του παρελθόντος (resgestae), δηλαδή ως μια ιστορική διαδικασία, ως παρελθόντα γεγονότα, ως μια όψη της επιτελεστικότητας των γεγονότων· και την ιστορία ως επιστήμη για το παρελθόν (historia rerumgestarum), που αναφέρεται στη γνωστική λειτουργία της κατανόησης του παρελθόντος, στην ιστορική γνώση. Η ιστορία, κατά τον Ουσπένσκι, είναι μια διαδικασία επικοινωνίας, όπου η πληροφορία εγγράφεται σε μια συγκεκριμένη γλώσσα (με την ευρύτερη σημειωτική έννοια). Η γλώσσα αυτή λειτουργεί ως κώδικας για την κοινωνία, ενώ η ιστορική διαδικασία δομείται κατ’ αναλογία της γλωσσικής δραστηριότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η γλώσσα ή ο «κώδικας επικοινωνίας» είναι το σύστημα των συμβολικών αντιλήψεων της κοινωνίας και εννοείται ως μηχανισμός παραγωγής κειμένων. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό το επικοινωνιακό μοντέλο, η ιστορία νοείται ως ένα σύνολο πληροφοριών που είναι αποτέλεσμα επιλογής και οργάνωσής τους από τους φορείς της γλώσσας, δηλαδή από τη δεδομένη κάθε φορά κοινωνία. Με αυτή τη λογική, η κοινωνία όχι μόνο «διαβάζει» τα γεγονότα, αλλά αποδίδει σε κάθε γεγονός τη διάσταση κειμένου. Με άλλα λόγια, η ιστορία είναι κειμενική, όχι όμως καθαυτή· γίνεται κειμενική μέσα από την παράδοση που τακτοποιεί τα γεγονότα-«κείμενα» και παράγει τους μηχανισμούς ανάγνωσής τους.