Καρλ Μαρξ, Η ιστορία της ζωής του

Ο Μαρξ χωρίς εικόνισμα. Μια “αιρετική” βιογραφία

Άλλο ένα βιβλίο για τον Μαρξ; Όχι ακριβώς. Το βιβλίο του Φραντς Μέρινγκ, “Καρλ Μαρξ, η ιστορία της ζωής του” κομίζει από πολλές πλευρές καινούργια πράγματα, παρότι είναι γραμμένο πριν από περίπου 100 χρόνια.

Και κομίζει καινούργια πράγματα γιατί κατ’ αρχάς πρόκειται για το πρώτο βιβλίο του αγνοημένου από τους εμπορικούς και κομματικούς εκδοτικούς μηχανισμούς Γερμανού σοσιαλιστή δημοσιογράφου, που εκδίδεται στα ελληνικά (μη νομίσετε: και σε άλλες δυτικές γλώσσες άργησε πάρα πολύ να μεταφραστεί το έργο του και ειδικά ετούτο το βιβλίο).

Ο αναγνώστης θα καταλάβει από τον πρόλογο κιόλας του συγγραφέα ότι πρόκειται για μια “αιρετική” βιογραφία, μια βιογραφία που αμφισβητεί το αλάθητο του “εικονίσματος”, μια βιογραφία που φέρνει τον “άγιο” της Αριστεράς, στο επίπεδο του πραγματικού ανθρώπου, με τις μεγαλειώδεις στιγμές του, τα προσωπικά του βάσανα, αλλά και τα λάθη του. Ο Μέρινγκ πέθανε στρατευμένος στο στρατόπεδο της Ρόζας Λούξεμπουγκ (η οποία έχει συμβάλει στη συγγραφή ενός κεφαλαίου του εν λόγω βιβλίου) και των συντρόφων της, παραμένοντας πεπεισμένος μαρξιστής έως το τέλος της ζωής του. Ωστόσο παρέμεινε επίσης αθεράπευτα αντικειμενικός επιμένοντας να μεταφέρει στον αναγνώστη ό,τι είναι δυνατόν κοντύτερα στην αλήθεια.

Από αυτή την άποψη η έκδοση αυτή αποτελεί μια σημαντική συμβολή στην κατανόηση των συνθηκών και της διαδικασίας οικοδόμησης της Α’ Διεθνούς, δηλ. του πρακτικού έργου του Μαρξ, μέσα από, πολλές φορές, άγνωστα στο ελληνικό κοινό επεισόδια. Μορφές όπως ο Μπακούνιν, ο Λασάλ, ο Προυντόν ξαναμπαίνουν στο κάδρο έξω από την “ορθοδοξία” που κληροδότησαν οι σοβιετικές αρχές από τη δεκαετία του 1930 και μετά.

Όμως το ενδιαφέρον του Μέρινγκ δεν εξαντλείται στα πρακτικά πολιτικά ζητήματα: ο συγγραφέας απλώνει μπροστά μας ολόκληρο το θεωρητικό οπλοστάσιο που παράχθηκε από την πένα του μεγάλου Γερμανού επαναστάτη: η σημασία της φιλοσοφίας, τι είδους πολιτικό πρόγραμμα και σε συμμαχία με ποιους, η ουσία του «Κεφαλαίου», όλα αυτά αναλύονται συνοπτικά, στο πλαίσιο των επίδικων ιστορικών ζητημάτων της εποχής. Ζητήματα όμως που, όπως θα διαπιστώσει εύκολα ο αναγνώστης, είναι εξαιρετικά επίκαιρα και σήμερα.

Αλλά επειδή μιλάμε για βιογραφία, από το βιβλίο δεν μπορούσαν να λείπουν οι αναφορές στις προσωπικές στιγμές του Μαρξ. Μια ζωή εξορία, μια ζωή προσωπικά βάσανα και κακουχίες, αλλά και δύο καταλυτικές σχέσεις χωρίς τις οποίες πιθανότατα η κληρονομιά που μας άφησε ο Μαρξ θα ήταν πολύ πιο φτωχή: η γυναίκα του Τζέννυ και ο φίλος του Φρίντριχ (Ένγκελς). Όμως, παρά το μοναδικό χαρακτήρα αυτών των δεσμών ο Μέρινγκ δεν παραλείπει να αναφέρει ακόμη και τη μοναδική στιγμή που ψυχράνθηκαν οι σχέσεις του Μαρξ με τον Ένγκελς.

Από τη σκοπιά του ο Χρ. Υφαντής δεν έχει κάνει απλώς μια μετάφραση: προσπάθησε τόσο στον εκτενή πρόλογό του, αλλά και στις αναλυτικές παραπομπές να διευκολύνει τον αναγνώστη “εισάγοντάς” τον στα ζητήματα της τότε εποχής, μη διστάζοντας πολλές φορές να διαφανεί η δική του αποκρυσταλλωμένη άποψη, χωρίς ποτέ ωστόσο να απομακρυνθεί από την αρχή του ίδιου του Μέρινγκ για την πολιτική αναγκαιότητα να μεταφέρουμε στις νέες γενιές την αλήθεια.