Ο μεγάλος χωρισμός

Η Ιωνία. Πολύχρωμη, πολυάνθρωπη και πολυΐστορη, με τον πολυεθνικό κόσμο της· Ρωμιούς και Οθωμανούς, Αρμένηδες, Εβραίους και τόσους άλλους, μια μικρογραφία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τις αντιθέσεις, τις αντινομίες της και την εκπληκτική της σύνθεση. Η Ιωνία ως καθημερινή ύπαρξη και δημιουργία εκατομμυρίων ανθρώπων, με το όνομα του ο καθείς και με τις ιδιαιτερότητες του. Από καϊκτσήδες και δουλευτές της γης μέχρι εμπόρους και αξιωματούχους του κράτους. Και στο βάθος ένας γυναικείος πληθυσμός που δηλώνει την παρουσία του σεμνά και μετρημένα. Και ζευγάρια αλλόθρησκων και αλλοεθνών: ο νομάρχης Νίκος Βαλασόπουλος και ο Ρασίτ Μπέης, ο Τσακίρτζαλι Μεχμέτ Εφές και ο καπετάν Παράσχος, και το υπέροχο νεανικό ζευγάρι “φίλων μέχρι θανάτου”, ο Μιχάλης και ο Ταχίρ. Η Ιωνία ως τόπος και χρόνος, ως σφύζουσα ζωή.

Τα άλλα, η Θράκη, η πρωτεύουσα Πόλη, η Ανατολία αλλά και η Αθήνα, είναι ο καμβάς, ένας αραιοπλεγμένος καμβάς που προσδιορίζει τις μεγάλες γραμμές πορείας του κράτους, του “Μεγάλου Ασθενή”, τα όρια που περισφίγγουν ή, κατά καιρούς, διευρύνουν τις ανάγκες και τις δυνατότητες των μικρόκοσμων που ζει, κινείται, αγωνιά και ερωτεύεται στα χώματα της Ιωνίας: η Υψηλή Πύλη, οι Νεότουρκοι, ο Ατατούρκ, ο Βενιζέλος και ο Κωνσταντίνος με τις κλίκες τους -η ελληνική Μεγάλη Ιδέα σε αιματηρή σύγκρουση με την τουρανική Κόκκινη Μηλιά! Και ξαφνικά η καταστροφή! Ο Μεγάλος Χωρισμός!

Ο Κεμάλ Αναντόλ μας προσφέρει πάλι μια μεγάλη τοιχογραφία. Που χωρίς να χάνει τον κύριο στόχο της, τις μικρές χαρές και τις μεγάλες αγωνίες των “απλών ανθρώπων”, προσφέρει αξιόλογες πληροφορίες αλλά και, υπαινικτικές ενίοτε, πρωτότυπες κρίσεις για τα “μακρογεγονότα”, τις πολιτικοστρατιωτικές εξελίξεις της εποχής, τα δημόσια πρόσωπα και τις πολιτικές ομάδες που καθόρισαν, εν πολλοίς, την πορεία των πραγμάτων. Και ταυτόχρονα μέσα από την ευτυχή μεταφορά του στη γλώσσα μας, το βιβλίο προσπαθεί να διατηρήσει το άρωμα ενός “τουρκομερίτικου” ελληνικού ιδιώματος -της Θράκης, της Ρωμυλίας, και ιδίως της Ιωνίας-, με τις συντακτικές και γραμματικές ιδιοτυπίες του, με τις χάρες και τα κάλλη κάθε ντοπιολαλιάς.