Οι σοφιστές

Μετά τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, η φιλοσοφία παύει ν’ ασχολείται με τα φυσικά φαινόμενα και στρέφεται σε θέματα που είναι και σήμερα τόσο σχετικά όσο ήταν την πρώτη φορά που τέθηκαν από τους Σοφιστές. Τον 5ο αιώνα, στα χρόνια του Σωκράτη, η λέξη “σοφιστής” κατέληξε να χρησιμοποιείται για μια ιδιαίτερη τάξη ανθρώπων, δηλαδή για επαγγελματίες παιδαγωγούς που δίδασκαν τους νέους και έκαναν δημόσιες διαλέξεις με σκοπό να εισπράξουν χρήματα. Οι εξέχοντες Σοφιστές έδειχναν μεγάλο ενδιαφέρον για τη ρητορική σε όλους της τους κλάδους, τη δικανική, την πολιτική και την επιδεικτική, και ως άνθρωποι που την ασκούσαν στην πράξη και ως δάσκαλοι που τη συστηματοποίησαν και έγραψαν ρητορικά εγχειρίδια. Για πολλούς σύγχρονους μελετητές οι ιδέες των Σοφιστών ήταν σύμπτωμα παρακμής· η στάση του αθηναϊκού κοινού και των φιλοσόφων ήταν αμφιταλαντευόμενη απέναντι στους Σοφιστές, αντανακλώντας τη μεταβατική κατάσταση της κοινωνικής και πνευματικής ζωής της Αθήνας. Το βιβλίο αυτό προσπαθεί να είναι όσο το δυνατόν αντικειμενικό απέναντι στο φαινόμενο “Σοφιστές”, επισημαίνοντας το σημαντικό ρόλο που έπαιξαν οι θεωρίες τους στη ζύμωση των πνευματικών ιδεών της εποχής τους και στη μετέπειτα εξέλιξή τους, σε θέματα όπως: η θρησκεία, οι ορθολογιστικές θεωρίες για την εξέλιξη του ανθρώπου, ο νόμος και η εξίσωσή του με το δίκαιο, η αρετή και η διδαχή της, η πολιτική-περιουσιακή-φυλετική ισότητα των ατόμων, η γλώσσα και το περιεχόμενο της και -προπάντων- η σχετικότητα των απόλυτων αξιών και η επίδρασή τους στην ηθική θεωρία. Αυτό που ονομάζεται εδώ σοφιστική αντίληψη του κόσμου αντιστοιχεί χονδρικά στον ελληνικό φιλελευθερισμό.