Λόγος περί επιστημών και τεχνών

Η πραγματεία του Ρουσσώ περί επιστημών και τεχνών, γραμμένη το 1750, αποτελεί την πρώτη κατάθεση και επεξεργασία των σκέψεων που θα απασχολήσουν το ώριμο έργο του. Ο ίδιος παρουσιάζει το κείμενο, που γράφτηκε σαν απάντηση σε σχετικό ερώτημα της Ακαδημίας της Ντιζόν, ως προϊόν μιας έκλαμψης, μιας ενορατικής σύλληψης που είχε καθ’ οδόν προς συνάντηση του φυλακισμένου Ντιντερό. Με την απάντησή του ο Ρουσσώ θα εγκαινιάσει ωστόσο τη μακροχρόνια ένταση που χαρακτήριζε τις σχέσεις του με τους διαφωτιστικούς κύκλους.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών σε συνάρτηση με την εξέλιξη της ηθικής των πολιτών, η οποία κρίνεται ως αντιστρόφως ανάλογη. Με το νήμα αυτής της κριτικής της νεωτερικότητας και της προόδου ο Ρουσσώ υφαίνει τον καμβά πάνω στον οποίο θα σχεδιάσει στη συνέχεια την ανεπτυγμένη κριτική των ηθών και των κοινωνικοπολιτικών σχέσεων, αλλά και την παιδαγωγική του θεωρία.