Εγκλεισμοί και ιστορία

Στο πλαίσιο των ιστορικών σπουδών έχει καταστατικό χαρακτήρα ο προβληματισμός για το εάν ο στιγματισμός, η επιτήρηση, ο εγκλεισμός, η εκτόπιση και η θανάτωση του εκάστοτε θεωρούμενου άρρωστου, έκφυλου, αιρετικού, επικίνδυνου, παρία ή γενικότερα «διαφορετικού», χάριν της προστασίας του κοινωνικού συνόλου, είναι διαδικασίες συνυφασμένες με τη νεωτερικότητα ή εάν είναι διιστορικές, άρα οικουμενικές και σταθερές. Οι ιστορικοί και οι κοινωνιολόγοι της υγείας έχουν εστιάσει στις σύνθετες διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία κρατικών θεσμών πρόνοιας και διασφάλισης της δημόσιας υγείας. Οι διαδικασίες αυτές ουσιαστικά επιταχύνθηκαν και ορθολογικοποιήθηκαν από τον βιοϊατρικό λόγο, καθώς και από το συγκεντρωτικό-παρεμβατικό κράτος της νεωτερικής περιόδου. Οι τόποι εγκλεισμού και απομόνωσης των «επικίνδυνων» για τη δημόσια ασφάλεια και υγεία ατόμων και ομάδων, σε συνάρτηση με τις συναφείς κατασταλτικές και ιατρικές πρακτικές, πολλαπλασιάστηκαν κατά τον 19ο και στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Στις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα το βιοϊατρικό παράδειγμα έχει πλέον κυριαρχήσει. Οι νέες τεχνολογίες, χωρίς να καταργούν τον εκτοπισμό ή να περιορίζουν τον εγκλεισμό και την ασυλοποίηση, παρέχουν δυνατότητες γενικευμένης επιτήρησης. Διαμορφώνεται έτσι μια δυστοπική κοινωνία, όπου εφαρμόζονται πρακτικές ασυλοποίησης και όπου, χάριν της προστασίας του συλλογικού αγαθού της υγείας και της δημόσιας ασφάλειας και τάξης, κλονίζεται η κομβική σημασία της ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων. Με γνώμονα το ότι ο εγκλεισμός θα μπορούσε να θεωρηθεί ενιαίο όσο και εσωτερικά πολυδιάστατο φαινόμενο που υπακούει σε ετερογενείς ιστορικότητες, στον παρόντα συλλογικό τόμο επιχειρήθηκε να χαρτογραφηθούν εκδοχές που αυτό έλαβε στη διαδρομή του ιστορικού χρόνου, μέσα από την περιήγηση σε σημαντικές συμβολές της βιβλιογραφίας και τη μελέτη εμβληματικών όψεων του εγκλεισμού στη διάρκεια του 20ού αιώνα αλλά και στις μέρες μας, τόσο στο ελληνικό παράδειγμα όσο και σε διεθνές επίπεδο.