“Είμαστε σε πόλεμο με έναν αόρατο εχθρό”

Η τρέχουσα πανδημία εμφανίστηκε ως ένα ακόμα, αλλά περίοπτο, επεισόδιο στο πανόραμα των κρίσεων αυτού του κόσμου. Σε επίπεδο ρητορικής γίναμε μάρτυρες δραματικών διαγγελμάτων από αρχηγούς κρατών και υψηλόβαθμα πολιτικά πρόσωπα που παρομοίαζαν ευθέως την εν λόγω «υγειονομική κρίση» με «πόλεμο με έναν αόρατο εχθρό». Προφανώς και τα συγκεκριμένα πρόσωπα δεν πρωτοτύπησαν. Οι πολεμικές και στρατιωτικές μεταφορές αποτελούν, ειδικά από την αναγνώριση του βακτηρίου ως νοσογόνου παράγοντα και μετά, ένα σύνηθες αφηγηματικό μοτίβο κατά τις αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος που ανθίσταται απέναντι στα ξεσπάσματα της νόσου. Επιστρατεύονται, επιπλέον, για να κινητοποιήσουν ιδεολογικά και ψυχολογικά τις μάζες, αξιώνοντας προσωπικές θυσίες και ενότητα απέναντι στον όποιο «εχθρό». Αλλά για να κατανοήσουμε, σήμερα, τη βαρύτητα αυτών των μεταφορών θα πρέπει να κοιτάξουμε πέρα από τις δυνατότητες κινητοποίησης που αυτές προσφέρουν. Θα πρέπει να ανατρέξουμε στους μετασχηματισμούς του ίδιου του πολέμου.

Η έννοια του «αόρατου εχθρού» παραπέμπει ιστορικά στους (αντι)αποικιακούς πολέμους και στις περιβόητες ασύμμετρες συγκρούσεις. Για τις ανάγκες αυτών των συγκρούσεων, στα στρατιωτικά εργαστήρια των αποικιοκρατικών δυνάμεων συγκροτήθηκε η λεγόμενη αντιεξέγερση, ως μία ειδική κατηγορία αστυνομικο-στρατιωτικών επιχειρήσεων. Όπως μας διδάσκει, λοιπόν, η αντιεξέγερση το βασικό επίδικο αυτών των πολέμων δεν είναι τόσο ο ίδιος ο εχθρός όσο το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτός ζει και κινείται. Πάνω σε αυτήν τη λογική βλέπουμε να σχεδιάζεται, σήμερα, και η διαχείριση της πανδημίας· πάνω σε μία λογική που, μπροστά στην αορατότητα του «εχθρού», μετατρέπει ολόκληρους πληθυσμούς σε πεδία αστυνομικο-στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Όπως μας δείχνει, άλλωστε, η πολιτική φιλοσοφία, αν κάτι συνδέει τις πανδημίες και τις εξεγέρσεις αυτό δεν είναι ότι αμφότερες αναπτύσσονται οργανικά εντός του ανθρώπινου πεδίου, αλλά ότι το ένα μπορεί να προκύψει από το άλλο· ότι μία υγειονομική, δηλαδή, κρίση μπορεί να μετατραπεί σε κρίση διακυβέρνησης. Τα εν λόγω διαγγέλματα δεν συνιστούν, επομένως, τυχαίες αναπαραστατικές κατασκευές. Μαρτυρούν, αντιθέτως, πως οι κρατικές μηχανές, εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης, αντιμετωπίζουν την τρέχουσα πανδημία όπως θα αντιμετώπιζαν μία εξέγερση· και σίγουρα έχουν τους λόγους τους.