Εξουσιάζοντας τα κύματα

“Ο ήλιος δεν δύει ποτέ στη βρετανική επικράτεια”, υπερηφανεύονταν οι Βρετανοί μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα. Οι κόκκινες περιοχές στον χάρτη, που έβλεπαν στα σχολικά τους εγχειρίδια οι μικροί μαθητές, τους γέμιζαν υπερηφάνεια, αλλά και τους βάρυναν με το “καθήκον του λευκού ανθρώπου”, όπως το έθετε ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ στο ποίημά του, “να εκπολιτίσει τον κόσμο”. Οι αντιλήψεις αυτές για την αυτοκρατορία, καθώς και η εμπειρία της ίδιας της αυτοκρατορίας, από τη σκοπιά των αποικιοκρατών και των αποικιοκρατούμενων, είναι το θέμα αυτού του βιβλίου. Με εξαιρετική μαεστρία οι συγγραφείς, όλοι εκπρόσωποι της λεγόμενης “αυτοκρατορικής στροφής” της ιστοριογραφίας, αποδίδουν τη σημασία της για εξέλιξη του σύγχρονου κόσμου. Η έμφαση δεν είναι πια στην ανάδειξη της υποτιθέμενης εκπολιτιστικής αποστολής των Βρετανών στα “μακρινά μέρη της γης”, όπως τα αποκαλούσαν, αλλά στους μετασχηματισμούς, πολιτικούς, κοινωνικο-οικονομικούς και πρωτίστως πολιτισμικούς, που επέφερε η άνιση σχέση της αποικιακής συνθήκης. Η ιστοριογραφία για την αυτοκρατορία στη διάρκεια του 20ού αιώνα, η πρόσληψη των μετααποικιακών θεωριών από το κατεστημένο της ιστορικής κοινότητας, η κατασκευή των αποικιακών υποκειμένων ήδη από τον 18ο αιώνα, οι ιδεολογίες αντίστασης, όπως τις επεξεργάζονταν διανοητές στην Ινδία τον 19ο αιώνα, ο ρατσισμός των λευκών εργατικών τάξεων, τα κριτήρια κοινωνικοποίησης στις αποικιακές λέσχες, η πρόσληψη της σεξουαλικότητας των “εξωτικών” άλλων, οι ανησυχίες που εκφράζονται μέσα από τον κινηματογράφο τη στιγμή της απώλειας της αυτοκρατορίας και, τέλος, η νοσταλγία της αυτοκρατορίας σε ένα πολυπολιτισμικό μετααποικιακό περιβάλλον, είναι τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται τα δέκα κεφάλαια του βιβλίου αυτού. Στα κείμενα αυτά διαφαίνεται η αμοιβαία επίδραση ιδεών από και προς την αυτοκρατορία, η δημιουργία υβριδικών ταυτοτήτων, η διαμόρφωση του εθνικού εαυτού μέσω της διάθλασης της αυτοκρατορίας, οι αλλεπάλληλες διεθνικές επιδράσεις, οι βιογραφίες των μετακινούμενων υποκειμένων που αντανακλούν την παγκοσμιότητα. Πρόκειται για δείγματα της νεότερης ιστορικής γραφής που απευθύνονται όχι μόνο σε όσους μελετούν ειδικά το φαινόμενο της αυτοκρατορίας αλλά σε όσους ενδιαφέρονται γενικότερα για την προσέγγιση του ιστορικού γίγνεσθαι από τους πιο αντιπροσωπευτικούς εκπροσώπους της.