Μάρκος Ζαβιτζιάνος: Έργα και κείμενα

Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στο χώρο του βιβλιοπωλείου του επί της οδού Αμερικής 13 (2 Οκτωβρίου έως 27 Οκτωβρίου 2012). Ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος υπήρξε ένας από τους πιο λαμπρούς ζωγράφους και χαράκτες της νεοελληνικής τέχνης. Γεννήθηκε το 1884 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας με μητέρα γαλλικής καταγωγής που διέθετε καλλιτεχνική παιδεία και πατέρα γιατρό. Ο Ζαβιτσιάνος φοιτά στη Μεγάλη του Γένους Σχολή αλλά το 1902 η οικογένεια επιστρέφει και εγκαθίσταται μόνιμα στην Κέρκυρα. Το 1904 φεύγει για το Μόναχο όπου σπουδάζει ζωγραφική στην Ακαδημία του Μονάχου. Στο διάστημα της παραμονής στη Γερμανία συνδέεται με τον Κώστα Χατζόπουλο και ασπάζεται τις σοσιαλιστικές ιδέες. Νεότατος, μόλις είκοσι τριών ετών, θα λάβει μέρος στη συζήτηση που διεξάγεται από τις στήλες του Νουμά για το βιβλίο του Γ. Σκληρού “Το κοινωνικόν μας ζήτημα” (1907) και θα εκθέσει με πάθος και διαύγεια τις πολιτικές του πεποιθήσεις και τους οραματισμούς του για την ελληνική κοινωνία. Το 1911 βρίσκεται πάλι στην Κέρκυρα, όπου συνεργάζεται με τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη για την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Ομίλου. Το 1912 εκθέτει έργα του στο Ζάππειο, ενώ μετά από δυο χρόνια μετέχει στην καλλιτεχνική εταιρεία “Συντροφιά των εννιά” και συνεργάζεται με τον Κ. Θεοτόκη εικονογραφώντας με 6 χαρακτικά την πρώτη έκδοση του έργου του “Η τιμή και το χρήμα”. Το 1915 συμμετέχει στην ιδρυτική ομάδα του δίμηνου περιοδικού “Κερκυραϊκή Ανθολογία”, όπου και δημοσιεύει λογοτεχνικά και εικαστικά έργα του. Στα επόμενα χρόνια παρουσιάζει τα έργα του σε διάφορες εκθέσεις στην Αθήνα αλλά και σε έκθεση στο Παρίσι. Το 1923 και ενώ βρίσκεται στη Γενεύη προσβάλλεται από πνευμονία και αφήνει εκεί την τελευταία του πνοή. Ο Παλαμάς γράφει ένα άρθρο στη μνήμη του όπου μεταξύ άλλων σημειώνει: “Ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος ήτο γνήσιος καλλιτέχνης εις την εκδήλωσιν και του έργου του και της ζωής του… Ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος προς του καλλιτέχνου την έμπνευσιν συνέδεε την θεωρητικήν μόρφωσιν. Ήτο ικανός να χειρισθή του λογίου την πένναν δια να πραγματευθεί ζητήματα κ’ αισθητικής φύσεως και τάξεως κοινωνιολογικής… “. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου τον κρίνει ως “τον τελευταίον ίσως της σειράς του Πολυλά, του Καλοσγούρου, του Θεοτόκη και του Μαβίλη”. Ο Μαρίνος Καλλιγάς τον χαρακτηρίζει ως “έναν στοχαστικό άνθρωπο που είχε συνείδηση της ευθύνης του πραγματικού καλλιτέχνη”.

Στα τριάντα εννέα χρόνια που του δόθηκαν να ζήσει ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος πρόλαβε να φωτίσει τον κόσμο γύρω του όσο λίγοι καλλιτέχνες της εποχής του. Αυτήν την πολυσθενή, ευγενή και γοητευτική προσωπικότητα θέλησε να παρουσιάσει το ΜΙΕΤ όσο γίνεται πληρέστερα στο εύρος του περίγυρου και της συνάφειάς της, στο βιβλίο αυτό που συνοδεύει τη μικρή έκθεση έργων του. Το βιβλίο περιλαμβάνει αναλυτικό χρονολόγιο, έργα και κείμενα του καλλιτέχνη, καθώς και κείμενα που έγραψαν για τον Ζαβιτσιάνο οι Κ. Παλαμάς, Ζ. Παπαντωνίου, Μ. Καλλιγάς, Τ. Σπητέρης, Ν. Βεντούρας και Κ. Δαφνής.