Μόσχα 1941

Η Μάχη της Μόσχας ήταν η μεγαλύτερη μάχη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου -η μεγαλύτερη μάχη όλων των εποχών. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολύ λιγότερο γνωστή από τη Μάχη του Στάλινγκραντ, όπου έλαβαν μέρος τα μισά περίπου στρατεύματα. Από τη στιγμή κατά την οποία ο Χίτλερ εξαπέλυσε την επίθεσή του στη Μόσχα, στις 30 Σεπτεμβρίου 1941, μέχρι τις 20 Απριλίου 1942 επτά εκατομμύρια άνδρες ενεπλάκησαν σε αυτόν τον τιτάνιο αγώνα. Οι συνολικές απώλειες των δύο στρατοπέδων -νεκροί, αιχμάλωτοι ή βαριά τραυματισμένοι- ανήλθαν στα δυόμισι εκατομμύρια, εκ των οποίων σχεδόν τα δύο εκατομμύρια αφορούσαν τη σοβιετική πλευρά. Όμως, η πρωτεύουσα της Σοβιετικής Ένωσης έστω και μετά βίας διασώθηκε, κι αυτή υπήρξε η πρώτη αποτυχία του κεραυνοβόλου πολέμου (Blitzkrieg) των Γερμανών. Το γεγονός αυτό ανέτρεψε τα σχέδια του Χίτλερ για μια γρήγορη νίκη επί της Σοβιετικής Ένωσης και άλλαξε άρδην την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μέχρι σήμερα δεν έχει επιχειρηθεί ολοκληρωμένη εξιστόρηση της επικής αυτής μάχης, επειδή κάτι τέτοιο θα αποδυνάμωνε τις ωραιοποιημένες σοβιετικές περιγραφές του πολέμου, που παρουσιάζουν τον Στάλιν ως μια στρατιωτική ιδιοφυΐα και τους Ρώσους ως ένα λαό που συνένωσε ηρωικά τις δυνάμεις του, για να αντιμετωπίσει τη γερμανική εισβολή. Ήταν τα σοβαρά λάθη, η ανικανότητα και η ωμότητα του Στάλιν που επέτρεψαν στα γερμανικά στρατεύματα να φθάσουν στα περίχωρα της Μόσχας. Το γεγονός αυτό προκάλεσε πανικό στην πόλη – λεηλασίες, επιθέσεις, απρόβλεπτες και βίαιες εκδηλώσεις πρωτόγνωρης έντασης. Ο μισός περίπου πληθυσμός της πόλης τράπηκε σε φυγή. Όμως, τα σφάλματα του Χίτλερ σύντομα αποδείχτηκαν ακόμη σημαντικότερα από αυτά του Στάλιν: έστειλε τα στρατεύματά του κατά της Σοβιετικής Ένωσης χωρίς χειμερινό ιματισμό, επέμεινε στην άμεση επιβολή καθεστώτος τρομοκρατίας και αγνόησε τα επίμονα αιτήματα των στρατηγών του για επίθεση εναντίον της Μόσχας το συντομότερο δυνατόν. Τελικά, τα λάθη του Χίτλερ εξουδετέρωσαν αυτά του Στάλιν.

Στο βιβλίο “Η Μεγαλύτερη Μάχη” βλέπουν το φως της δημοσιότητας έγγραφα που προέρχονται από προσφάτως αποχαρακτηρισθέντα σοβιετικά αρχεία, συμπεριλαμβανομένων των αρχείων της τρομακτικής NKVD. Περιλαμβάνονται, επίσης, αφηγήσεις διασωθέντων και τέκνων κορυφαίων αξιωματικών του σοβιετικού στρατού και κυβερνητικών αξιωματούχων, καθώς και αναφορές Δυτικών διπλωματών και ανταποκριτών. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται διαυγής η ολοκληρωμένη εξιστόρηση της σύγκρουσης δύο συστημάτων που βασίζονταν στη στυγνή τρομοκρατία και τις απάνθρωπες μαζικές εξοντώσεις.

Ενόσω η τύχη της Μόσχας ήταν αβέβαιη, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία ανακάλυπταν πόσο πονηρός θα αποδεικνυόταν τελικά ο εταίρος τους Στάλιν στον αγώνα εναντίον του Χίτλερ, αλλά και πόσο πολύ ανυπομονούσε να επιβάλει τις αξιώσεις του για απόλυτη κυριαρχία στην Ανατολική Ευρώπη μετά τον πόλεμο. Πέραν της εξιστόρησης της αιματοχυσίας, ο Andrew Nagorski μεταφέρει τον αναγνώστη στα παρασκήνια των πρώτων διαπραγματεύσεων μεταξύ του Χίτλερ και του Στάλιν, και ακολούθως στα παρασκήνια των διαπραγματεύσεων μεταξύ του Στάλιν, του Ρούσβελτ και του Τσώρτσιλ.

Η συμβολή του παρόντος βιβλίου στην ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι αξιοσημείωτη.