Ο Κρητικός πόλεμος

Το βιβλίο αυτό είναι κριτική έκδοση μιας έμμετρης ιστορικής αφήγησης των πρώτων χρόνων του Κρητικού πολέμου (1645-1669), που μας άφησε τυπωμένη ο ιερομόναχος Ακάκιος (κατά κόσμον Άνθιμος Διακρούσης) από την Κεφαλλονιά, με τον περιγραφικό τίτλο “Διήγησις δια στίχων του δεινού πολέμου του εν τη νήσω Κρήτη γενομένου”, εις την οποίαν περιέχει την σκληρότητα και αιχμαλωσίαν των αθέων Αγαρηνών, και πως εκυρίευσαν όχι μόνον τα Χανιά και το Ρέθυμνον, μα και όλον το νησί, και όλον ένα πολεμούσιν και αυτό το Μεγάλον Κάστρον. Ο Διακρούσης βρισκόταν στα Χανιά, όταν οι Τούρκοι παραβίασαν τη συνθήκη ειρήνης με τη Βενετία και επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στη σημαντικότερη κτήση της στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε 1.382 δεκαπεντασύλλαβους στίχους με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία ο ποιητής εκθέτει την αιχμαλωσία της σουλτάνας από τους Ιωαννίτες ιππότες, που έδωσε την αφορμή στους Τούρκους να επιτεθούν στην Κρήτη, την πολιορκία και την άδοξη παράδοση των Χανίων (1645) και του Ρεθύμνου (1646) και τις συγκρούσεις κατά τους πρώτους μήνες της πολιορκίας του Χάνδακα (1648), και επιχειρεί να ερμηνεύσει τα γεγονότα υιοθετώντας τη θεολογική αντίληψη της αιώνιας σύγκρουσης του καλού και των επίγειων υπερασπιστών του με το κακό και τα επίγεια όργανά του. Η Διήγησις εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1667 και επανεκδόθηκε το 1679, δέκα χρόνια μετά το άδοξο για τους χριστιανούς τέλος του πολέμου. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το έργο του Διακρούση πέρασε σε δεύτερη μοίρα και ξεχάστηκε.

Στην παρούσα κριτική έκδοση ο Στέφανος Κακλαμάνης εξετάζει τα κυριότερα γραμματολογικά, ιστορικά και φιλολογικά προβλήματα του έργου και προσπαθεί να σταθμίσει τη θέση του στη γραμματεία της εποχής. Στο κείμενο του Διακρούση διασταυρώνονται πολλά εκφραστικά σχήματα της λόγιας και της λαϊκότροπης ποιητικής παράδοσης, και από την άποψη αυτή το έργο έχει να μας μάθει πολλά για τους όρους σύνθεσης, παραγωγής και διάδοσης του λογοτεχνικού είδους της έμμετρης ιστορικής αφήγησης.