Δυτικισμός

Εικοσιπέντε χρόνια μετά τον “Οριενταλισμό” του Έντουαρντ Σαΐντ, αναπτύχθηκε ένας ολόκληρος ερευνητικός τομέας, προκειμένου να αναλύσει και να ερμηνεύσει τα στερεότυπα περί “εξωτικής Ανατολής”, τα οποία βρίσκονται στη βάση του αποικιοκρατικού πνεύματος. Τι συμβαίνει, όμως, με τα αντιδυτικά στερεότυπα; Πώς βλέπουν τη Δύση όσοι ορκίζονται εκδίκηση;

Στην πρωτοποριακή αυτή μελέτη, οι Ίαν Μπουρούμα και Αβισάι Μαργκαλίτ επιχειρούν τη διερεύνηση των φαντασιώσεων και των στερεοτύπων που γεννούν το μίσος στους οπαδούς της Τζιχάντ και της Αλ-Κάιντα, υποστηρίζοντας ότι οι ρίζες τους πρέπει να αναζητηθούν στην ίδια τη Δύση. Ο αντιδυτικός ιός βρήκε πρόσφορο έδαφος στον ισλαμικό κόσμο για πολλούς λόγους, αλλά δεν γεννήθηκε εκεί. Η Δύση, που οι οπαδοί του ιερού πολέμου πιστεύουν ότι αντιπαλεύουν, αποτελεί την ίδια απειλή που πλανιόταν στα μυαλά πολλών επαναστατικών κινημάτων από τις αρχές του 19ου αιώνα.

Οι μεγάλες πολιτισμικές αντιθέσεις ανάμεσα στους δύο κόσμους είναι αυτές που τρέφουν το μίσος: η μεσοαστική, κομφορμιστική αντίληψη ενάντια στην ηρωική-επαναστατική, η βιομηχανική κοινωνία ενάντια στο κοινό “αίμα και έδαφος”, ο ορθολογισμός που χαρακτηρίζει τον δυτικό τρόπο σκέψης ενάντια στην εσωτερικότητα και τη θρησκευτική πίστη. Οι συγγραφείς προσεγγίζουν τις παραπάνω αντιθέσεις με πρωτοτυπία και τόλμη και προτείνουν ένα νέο πλαίσιο για την κατανόησή τους που είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση κρίσιμων παγκόσμιων προβλημάτων.

“Η ιστορία που θελήσαμε να διηγηθούμε στο βιβλίο αυτό δεν είναι μανιχαϊστική, δεν είναι η ιστορία του πολέμου δύο πολιτισμών. Αντίθετα, είναι ιστορία αλληλεξαρτήσεων και αλληλομολύνσεων· διασποράς νοσηρών ιδεών. Δεν θα βγούμε κερδισμένοι αν υποκύψουμε στον πειρασμό να πολεμήσουμε τη φωτιά με τη φωτιά, τον ισλαμισμό με τις δικές μας μορφές αυταρχικότητας. Οι θρησκευτικές αρχές, ιδίως στις ΗΠΑ, απέκτησαν ήδη επικίνδυνη επιρροή στην κυβέρνηση της χώρας. Δεν μπορούμε να ανεχτούμε το κλείσιμο των δικών μας χωρών ως άμυνα απέναντι σ’ εκείνους που έκλεισαν τις δικές τους. Γιατί τότε θα έχουμε γίνει όλοι δυτικιστές και δεν θα υπάρχει πλέον τίποτα να υπερασπίσουμε.”

(Ίαν Μπουρούμα, Αβισάι Μαργκαλίτ)