Αν και η γενική συζήτηση περί σχετικισμού μπορεί να ιχνηλατηθεί μέχρι τους αρχαίους Σοφιστές (και ίσως ακόμα παλαιότερα, μέχρι τον Ηράκλειτο), μπορούμε να πούμε ότι η πιο εξειδικευμένη και τεχνική συζήτηση περί του εννοιολογικού σχετικισμού ξεκινά με μια ιδέα που πρότεινε ο Emmanuel Kant: ότι κάθε δυνατή εμπειρία και γνώση προϋποθέτουν ως αναγκαία συνθήκη ένα σύστημα a priori εννοιών και κατηγοριών, θέση η οποία συνεπάγεται ότι το υποκείμενο συμμετέχει με κάποιον τρόπο στη συγκρότηση του κόσμου, όπως αυτός μπορεί να γίνει αντικείμενο εμπειρίας και γνώσης. Φαίνεται ότι για τον Kant αυτό το σύστημα είναι ένα, το ίδιο για όλα τα δυνατά υποκείμενα, αν και δεν μας δίνει κανένα επιχείρημα υπέρ αυτού του ισχυρισμού. Ωστόσο η αρχική ιδέα του Kant, αν συνδυαστεί με την ιδέα ότι διαφορετικά υποκείμενα ή κοινότητες υποκειμένων μπορεί να προϋποθέτουν διαφορετικά εννοιολογικά συστήματα ή σχήματα, όλα τους εξίσου “επαρκή”, “ορθά”, “δικαιολογημένα” ή “συνεκτικά”, το καθένα σύμφωνα με τα δικά του κριτήρια, ή ίσως εξίσου αυθαίρετα, μας οδηγεί στην ιδέα ότι είναι δυνατόν πρόσωπα που προϋποθέτουν εννοιολογικά σχήματα ριζικώς διαφορετικά από το δικό μας να έχουν ριζικώς διαφορετική εμπειρία και γνώση και, εν τέλει, να ζουν σε διαφορετικούς (πραγματικούς) κόσμους. Αυτό είναι ο “εννοιολογικός σχετικισμός”: η θέση ότι το νόημα, η αλήθεια, η γνώση και/ή η πραγματικότητα είναι σχετικές προς ένα εννοιολογικό σχήμα.
Η υιοθέτηση του εκάστοτε εννοιολογικού σχήματος από ένα υποκείμενο ή μια κοινότητα μπορεί να αποδοθεί (και συχνά αποδίδεται) σε (και να θεωρηθεί σχετική προς) εξω-ορθολογικούς παράγοντες όπως είναι η συνήθεια, ο τρόπος ζωής, το ασυνείδητο, η παράδοση, η γενετική κληρονομικότητα, η δομή του εγκεφάλου και η κατάσταση του νου, η ταξική θέση, οι ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, η ιδεολογία και η προπαγάνδα.
