Πειραματική μουσική

Το ανά χείρας βιβλίο σκιαγραφεί την ανάδυση μιας αγγλοαμερικανικής κυρίως μουσικής παράδοσης που προέκυψε μέσα από τις ιδέες και τη μουσική του John Cage και διαφοροποιήθηκε ριζικά από τα συντηρητικά αισθητικά πλαίσια της ευρωπαϊκής μεταπολεμικής “αβανγκάρντ”. Οι καλλιτέχνες στους οποίους αναφέρεται (Μorton Feldman, Christian Wolff, David Tudor, Fluxus, Cornelius Cardew, AMM, MEV, Αlvin Lucier, Steve Reich, και πολλοί άλλοι) ασχολήθηκαν με τη μουσική ως διαδικασία χωρίς την επιδίωξη ενός τελικού προϊόντος. Διεύρυναν τα όρια της μουσικής συνθέτοντας έργα με ευέλικτη δομή, χρησιμοποιώντας δημιουργικά την τυχαιότητα, την περφόρμανς, τα αυτοσχέδια ηλεκτρονικά συστήματα και τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό. Ο Michael Nyman συγκεντρώνει αυτές τις προσεγγίσεις και καταγράφει για πρώτη φορά την ιστορία τους σε μια ενιαία αφήγηση. To βιβλίο κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση το 1974 και επανεκδόθηκε το 1999, παραμένοντας μέχρι σήμερα η κύρια βιβλιογραφική πηγή για την ιστορία της πειραματικής μουσικής.

Αν λοιπόν αυτό ήταν η πειραματική μουσική, τότε ποιο ήταν το πείραμα; Ίσως η συνεχής επαναδιατύπωση της ερώτησης “τι άλλο θα μπορούσε να είναι η μουσική;”, η απόπειρα να ανακαλύψουμε τι μας καθιστά ικανούς να βιώνουμε κάτι ως μουσική. Και απ’ αυτό, καταλήξαμε στο ότι η μουσική δεν χρειαζόταν να έχει ρυθμούς, μελωδίες, αρμονίες, δομές, ή έστω νότες· ότι δεν χρειαζόταν να συμπεριλαμβάνει όργανα, μουσικούς και ειδικές αίθουσες. Έγινε αποδεκτό ότι η μουσική δεν ήταν κάτι εγγενές σε συγκεκριμένους συσχετισμούς πραγμάτων -σε συγκεκριμένους τρόπους οργάνωσης των ήχων- αλλά ουσιαστικά αποτελούσε μια αντιληπτική διαδικασία την οποία εμείς, ως ακροατές, μπορούσαμε να επιλέξουμε να κατευθύνουμε. Ο “τόπος” της μουσικής μετακινήθηκε από το “εκεί έξω” στο “εδώ μέσα”. Αν τελικά υπάρχει κάποιο διαχρονικό μήνυμα μέσα από την περιπέτεια της πειραματικής μουσικής είναι αυτό: τη μουσική τη φτιάχνει η αντίληψή μας. Ήταν μια επαναστατική πρόταση, και ακόμη είναι. Το βιβλίο του Nyman, γραμμένο από έναν άνθρωπο που βίωσε την επανάσταση της πειραματικής μουσικής από πρώτο χέρι, καταφέρνει να συλλάβει το πνεύμα εκείνων των καιρών.