Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών

Στις απαρχές του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, την εποχή που έμπαιναν οι βάσεις για τα μεγάλα σοσιαλιστικά κινήματα που συγκλόνισαν τον 19ο και τον 20ό αιώνα μας μεταφέρει στο παρόν έργο του ο Τάκης Μαστρογιαννόπουλος. Είναι η εποχή της δράσης των Μαρξ και Ένγκελς, η εποχή που δημιουργούνταν τα πρώτα εργατικά κόμματα και η πρώτη παγκόσμια εργατική οργάνωση, η Διεθνής Ένωση των Εργατών ή Πρώτη Διεθνής.

Πρόκειται για μια περίοδο που, αν και φαντάζει μακρινή, στην πραγματικότητα παρουσιάζει ισχυρές αναλογίες με την παρούσα ιστορική κατάσταση: η βασανιστική συγκρότηση του εργατικού κινήματος και το ξεχώρισμά του από τις άλλες αντιπολιτευτικές δυνάμεις της περιόδου, η παγκόσμια αναταραχή ως τη μεγάλη Ευρωπαϊκή Επανάσταση του 1848, η λυσσασμένη αντίσταση της αντίδρασης που κορυφώθηκε με την αιματηρή καταστολή της Κομμούνας· όλα αυτά δεν είναι καθόλου ξένα από το ταραγμένο ευρωπαϊκό τοπίο των ημερών μας.

Ο συγγραφέας περιηγείται γλαφυρά τους διάφορους σταθμούς της ιστορικής διαδικασίας. Στο πρώτο μέρος του έργου εξετάζονται κυρίως τα πρόδρομα γεγονότα και κινήματα που καθόρισαν την ανεξάρτητη εμφάνιση του εργατικού κινήματος: η αποσύνθεση του χεγκελιανισμού στη Γερμανία, το λουδίτικο και χαρτιστικό κίνημα στην Αγγλία, οι πρώιμες εργατικές εξεγέρσεις του 1848 στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία και άλλες χώρες, η εμφάνιση του μαρξισμού με τη δράση και το έργο των θεμελιωτών του, του Μαρξ και του Ένγκελς.

Το δεύτερο μέρος πραγματεύεται τα γεγονότα από την επαύριο της ήττας του 1848 ως τη συγκρότηση της Πρώτης Διεθνούς το 1864 και τη διάλυσή της λίγα χρόνια μετά την ήττα της Κομμούνας. Εδώ εξετάζονται επίσης τα εθνικά και δημοκρατικά κινήματα στην Ιταλία και την Ισπανία, η ανάπτυξη του κινήματος στις ΗΠΑ κοκ. Μέσα από αυτή την περιπλάνηση, αναδεικνύονται οι όροι της ανεξάρτητης συγκρότησης του εργατικού κινήματος, οι πηγές του στα προγενέστερα επαναστατικά κινήματα και τους ριζοσπάστες στοχαστές, αλλά και οι διαμάχες που αναπτύχθηκαν στις γραμμές του ανάμεσα στις διάφορες τάσεις του (μαρξιστές, αναρχικοί, λασαλικοί, μπλανκιστές κ.ά.).

Το έργο αποτελεί μέρος μιας τριλογίας που θα ολοκληρωθεί με την παρουσίαση της ιστορίας των άλλων δυο μεγάλων εργατικών διεθνών, της Δεύτερης, σοσιαλιστικής, και της Τρίτης, κομμουνιστικής, Διεθνούς.